Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια είναι μια αυτοάνοση πάθηση που επηρεάζει τα μάτια, προκαλώντας οίδημα, φλεγμονή και μερικές φορές προβλήματα όρασης.

Εναλλακτικές ονομασίες για τη θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια: Οφθαλμοπάθεια Graves,  οφθαλμοπάθεια σχετιζόμενη με θυροειδή, εξόφθαλμος

• Τι είναι η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια;

Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια είναι μια αυτοάνοση πάθηση που προσβάλλει τους οφθαλμούς και σχετίζεται με τη νόσο του Graves. Η νόσος του Graves είναι μια αυτοάνοση πάθηση του θυρεοειδούς, στην οποία το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος παράγει αυτοαντισώματα που ενεργοποιούν τους υποδοχείς του θυρεοειδούς αδένα με αποτέλεσμα εκείνος να παράγει μεγάλη ποσότητα ορμονών του θυρεοειδούς (υπερθυρεοειδισμός).

Αυτή η ανοσολογική αντίδραση κατά του θυρεοειδούς αδένα μπορεί μερικές φορές να επηρεάσει επίσης τα μάτια.

• Τι προκαλεί τη θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια;

Αιτία για τη θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια πιστεύεται ότι είναι τα ίδια τα αντισώματα που ευθύνονται για την εμφάνιση υπερθυρεοειδισμοού, τα οποία στρέφονται και ενάντια στους οφθαλμικούς ιστούς λόγω της ύπαρξης κοινών αντιγονικών επιτόπων.
Τα μάτια φαίνονται μάτια υγρά, πρησμένα και κόκκινα.
Η αντίδραση αυτή εντοπίζεται σε διαφορετικά τμήματα των ματιών, συμπεριλαμβανομένων των μυών και του λίπους πίσω από τα μάτια.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα μάτια να εξέχουν προς τα έξω, δίνοντας την εντύπωση ενός έντονου, τρομαγμένου βλέμματος. Παρόμοια φλεγμονή των μυών που κινούν το μάτι μπορεί να οδηγήσει σε ακαψία των μυών. Ως αποτέλεσμα, τα μάτια δεν κινούνται μαζί και αυτό προκαλεί διπλωπία ή στραβισμό.

• Ποια είναι τα σημάδια και τα συμπτώματα της νόσου της θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας;
  

Τα πρώιμα συμπτώματα της θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας είναι ο κνησμός (φαγούρα), τα υγρά ή ξηρά μάτια και το αίσθημα της ύπαρξης “ξένου σώματος” στα μάτια.

Μερικοί άνθρωποι μπορεί να παρατηρήσουν οίδημα (πρήξιμο) γύρω από τα βλέφαρα και μερικές φορές το μπροστινό μέρος του ματιού να φαίνεται πρησμένο.
Τα βλέφαρα μπορεί να είναι άνισα σε μέγεθος και μπορεί να φαίνεται ότι “κάθονται” πιο πίσω από τα μάτια -φαινόμενο γνωστό ως σύμπτυξη των βλεφάρων. Οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν προεξέχοντα μάτια, δηλαδή εξόφθαλμο και σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις, διπλωπία.

Σπάνια, οι ασθενείς μπορεί να μην είναι σε θέση να κλείσουν εντελώς τα μάτια τους λόγω της προεξοχής του βολβού του ματιού. Αυτό εκθέτει τον κερατοειδή χιτώνα (μεμβράνη που καλύπτει το βολβό του ματιού) σε ζημίες, προκαλώντας μειωμένη όραση. Μερικές φορές η διόγκωση στο πίσω μέρος των ματιών μπορεί να επηρεάσει το νεύρο πίσω από το μάτι (οπτικό νεύρο) προκαλώντας πόνο, μειωμένη αντίληψη των χρωμάτων και μειωμένη όραση η οποία, εάν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες περιπτώσεις σε τύφλωση.

Πόσο συχνή είναι η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια;

Περίπου ένας στους τέσσερις ασθενείς με νόσο του Graves θα αναπτύξει θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια. Αυτό δε συμβαίνει με τις άλλες αιτίες του υπερθυρεοειδισμού.

Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια είναι σχεδόν πέντε φορές πιο συχνή στις γυναίκες από τους άνδρες. Ωστόσο, η νόσος είναι συχνά πιο σοβαρή σε άνδρες. Στο 90% των ανθρώπων σχετίζεται με έναν υπερδραστήριο αδένα.
Στο 5% των περιπτώσεων μόνο συνδέεται η θυρρεοειδική οφθαλμοπάθεια με υπολειτουργία του θυρεοειδούς αδένα και μόλις το 5% των ανθρώπων που την εμφανίζουν δεν έχουν κανένα πρόβλημα με το θυρεοειδή.
Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια είναι επτά φορές πιο πιθανό να συμβεί σε καπνιστές.

Είναι η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια κληρονομική;

Όχι, η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια δεν είναι κληρονομική.
Ωστόσο, οι αυτοάνοσες νόσοι τείνουν να εμφανίζονται συχνότερα σε οικογένειες και είναι πιθανό ένας ασθενής με θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια να έχει και κάποια άλλη αυτοάνοση ασθένεια.

Πώς γίνεται η διάγνωση της θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας;

Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια συχνά διαγιγνώσκεται ταυτόχρονα με τη νόσο του Graves.
Τα σημάδια και τα συμπτώματα που περιγράφονται παραπάνω, όπως τα κόκκινα, πρησμένα μάτια θα κάνουν το γιατρό να υποπτευθεί τη θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια.
Με μια απλή εξέταση θα εξεταστούν τα επίπεδα των ορμονών του θυρεοειδούς (Τ4 και Τ3, θυροξίνη και τριιωδοθυρονίνη) και η ορμόνη διέγερσης του θυρεοειδούς (TSH) στο αίμα.
Στη νόσο του Graves, τα επίπεδα της θυροξίνης και / ή της τριιωδοθυρονίνης συνήθως είναι  αυξημένα με μη ανιχνεύσιμα επίπεδα θυρεοειδοτρόπου ορμόνης.
Εξετάσεις αίματος θα πρέπει να πραγματοποιούνται και για την ανίχνευση αντισωμάτων κατά του θυρεοειδούς (TSI ή TRAb), η οποία θα αποδείξει την αυτοάνοση νόσο του θυρεοειδούς.

Εάν τα σημεία και τα συμπτώματα δεν είναι σαφή (για παράδειγμα, εάν μόνο το ένα μάτι επηρεάζεται), μια αξονική τομογραφία (CT) ή μαγνητική τομογραφία (MRI) των οφθαλμικών μυών, μπορεί να χρησιμοποιηθoύν για να ανιχνεύσουν τυχόν διόγκωση των ιστών πίσω από τον οφθαλμό.

Πώς αντιμετωπίζεται η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια;

Είναι σημαντικό να εξασφαλίζεται η σωστή λειτουργία του θυρεοειδούς.
Η θεραπεία θα εξαρτηθεί από το αν ο θυρεοειδής αδένας είναι υπερδραστήριος (πλειοψηφία των περιπτώσεων) ή υπολειτουργεί. Ο υπερθυρεοειδισμός αντιμετωπίζεται με αντιθυρεοειδικά δισκία, συνήθως καρβιμαζόλη ή προπυλοθειουρακίλη.
Στην περίπτωση ενός υπολειτουργικού αδένα, πρέπει να γίνεται αντικατάσταση των θυρεοειδικών ορμονών με χορήγηση θυροξίνης.

Το κάπνισμα είναι ο μεγαλύτερος εξωτερικός παράγοντας που είναι γνωστό ότι μπορεί να επιδεινώσει τη νόσο και είναι σημαντικό για τους πληγέντες να σταματήσουν το κάπνισμα αμέσως.

Σε επιδείνωση της όρασης ή των συμπτωμάτων φάρμακα όπως τα στεροειδή (κορτιζόνη)  χρησιμοποιούνται για να μειωθεί το οίδημα των ιστών.
Χρησιμοποιούνται συνήθως σε υψηλή δόση στην αρχή και η θεραπεία συνεχίζεται με μικρότερες δόσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η ακτινοθεραπεία για στους ιστούς πίσω από τα μάτια μπορεί να είναι επίσης αποτελεσματική.
Σημαντικό είναι να συνεχιστούν αυτές τις θεραπείες έως ότου η φλεγμονή υποχωρήσει εντελώς, το οποίο διαρκεί συνήθως 12 έως 18 μήνες. Η έκταση των υπολειμμάτων της ασθένειας μπορεί στη συνέχεια να αξιολογηθεί.
Η αποκατάσταση με χειρουργική επέμβαση σε περίπτωση που υπάρχουν σημαντικές λειτουργικές διαταραχές συχνά προτείνεται για να επιστρέψουν τα μάτια στην προηγούμενη εμφάνιση και τη λειτουργία τους.
Αν υπάρχει οποιοσδήποτε κίνδυνος για την όραση, μπορεί να χρειαστεί να διεξαχθεί επειγόντως αποσυμπίεση με χειρουργική επέμβαση.

Υπάρχουν οποιεσδήποτε παρενέργειες στη θεραπεία της οφθαλμοπάθειας;

Η μακροχρόνια θεραπεία με στεροειδή μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες, όπως αύξηση του σωματικού βάρους, της αρτηριακής πίεσης και διαβήτη.

Χειρουργικές επεμβάσεις για αισθητικούς λόγους θα πρέπει να διενεργούνται όταν η φλεγμονή έχει κοπάσει, ώστε να αποφεύγεται η υποτροπή της νόσου.

Τα αντιθυρεοειδικά δισκία μπορεί πολύ σπάνια να καταστείλουν την παραγωγή των λευκών αιμοσφαιρίων, κάνοντας το άτομο πιο επιρρεπές σε λοιμώξεις.

Η θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του υπερθυρεοειδισμού μπορεί να επιδεινώσει τη θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια και θα πρέπει να αποφεύγεται, ενώ υπάρχει ενεργή φλεγμονή. Το ραδιενεργό ιώδιο ως εκ τούτου χρησιμοποιείται μόνο σε ήπια οφθαλμοπάθεια εάν κριθεί αναγκαίο και συνήθως συνδυάζεται με θεραπεία με στεροειδή για να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος.
Οι ασθενείς θα πρέπει να συζητήσουν οποιεσδήποτε ανησυχίες με το γιατρό τους.

Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας;

Με τη σωστή θεραπεία είναι δυνατό να γίνει ικανοποιητική διαχείρηση της θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας και οι ασθενείς μπορούν να ζουν όπως πριν την εμφάνισή της.
Η αλλαγή στη φυσική εμφάνιση των ματιών μπορεί να έχει επίδραση στην ψυχική υγεία του ασθενούς, προκαλώντας χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Μερικοί ασθενείς μπορεί να έχουν μια μόνιμη αλλαγή στην εμφάνισή τους που μπορεί να απαιτεί χειρουργική επέμβαση για να αποκατασταθεί. Πολύ σπάνια, υπάρχει μια μόνιμη απώλεια της όρασης – αυτό μπορεί να συμβεί εάν η νόσος αφεθεί χωρίς θεραπεία σε προχωρημένο στάδιο.

Οι ασθενείς θα πρέπει να διακόψουν το κάπνισμα, καθώς αυτό είναι γνωστό αν επιδεινώνει την κατάσταση. Γυαλιά ηλίου μπορεί να είναι απαραίτητα ακόμα και όταν σε εσωτερικούς χώρους. Αν η διπλωπία δε διορθωθεί, ενδέχεται να υπάρχουν δυσκολίες στην οδήγηση.
Οι ασθενείς θα πρέπει να συζητήσουν οποιεσδήποτε ανησυχίες με τον ενδοκρινολόγο τους.

Ευαγγελία Γιαζιτζόγλου MD, ειδικός ενδοκρινολόγος – διαβητολόγος
www.endoderma.gr